شهیدان زیر شکنجه سيد رضا و سيد حسين ديباج

 

 

ورودِ بي‌بازگشت
در ايام فعاليت كميته مشترك كه حدود شش سال طول كشيد، هزاران نفر از زنان و مردان مبارز، در اين مكان به بند كشيده شدند و دهها نفر از آنان با بدني كاملاً سالم به اين دژ خوفناك وارد شدند ولي در زير شكنجه‌هاي بي‌رحمانه‌اي كه بر روي آنها اعمال شد، جان به جان آفرين تسليم نمودند و دژخيمان، جسم بي‌روحشان را از اين مكان بيرون برده و در گزارش‌هاي خود علت مرگ آنان را دلائلي واهي همچون خودكشي، نارسايي كليوي، كشته شدن در درگيري خياباني و… قلمداد مي‌كردند. ولي مقايسه برخي از سندهاي موجود مانند گزارش ساواك با اسناد پزشكي قانوني و سندهاي بيمارستان شهرباني و وجود تناقض در آنها، مشخص مي‌گردد كه اين افراد در زير شكنجه جان باخته‌اند و متأسفانه محل دفن بسياري از آنها پس از سالهاي سال هنوز مشخص نشده است.
البته اين تعداد، جداي از كساني هستند كه در درگيري‌هاي خياباني با اكيپ‌هاي گشت ساواك در خون خفتند و يا در بيدادگاههاي رژيم به اعدام محكوم شده و به جوخه‌هاي مرگ سپرده شدند. فريدون توانگري (معروف به آرش- شکنجه گر ساواک) در پاسخ به سئوالي كه خبرنگار تلويزيون در خصوص عكس‌العمل مقامات ساواك پس از شهيد شدن انقلابيون زير شكنجه چه بود؟ مي‌گويد: «مقامات مافوق بعد از اين ماجراها (كشته شدن افراد زير شكنجه) عكس العمل خاصي انجام نمي‌دادند و فقط پرونده‌سازي مي‌كردند. نامه‌اي تهيه مي‌كردند كه اين شخص يا بر اثر خونريزي يا خودكشي در زندان فوت نموده است».
آنچه در پي مي‌آيد، نمونه‌هايي از اسناد كشتار زندانيان در زير شكنجه و تناقض‌گويي‌هاي اسنادي است كه نشاندهنده سندسازي ساواك در اين موارد بوده است:

---

به طوري كه در شيراز شايع است و آقايان نگهبان كارمند حسابداري و كاظمي كارمند راهنمايي و حميدي متصدي دفتر آموزش و پرورش شيراز نيز اظهار مي‌داشتندة دانشجوئي به نام سيد رضا يا سيد احمد ديباجي  كه توقيف شده زير شكنجه در تهران از بين رفته است و تا كنون خبري از او به دست نيامده.
نظريه شنبه – نظري ندارد
نظريه يكشنبه – از روزي كه پدر سيد رضا ديباج در مسجد نو اعلام داشته فرزندش سيد رضا ديباج مفقود گرديده شايعه كشته شدن او رواج يافته است – دلگشا
نظريه چهارشنبه ـ اظهارات شنبه و نظريه يكشنبه مورد تأييد است –
نظريه 7 / هـ – 1 – نظر چهارشنبه مورد تأييد است 2 – چگونگي مستمراً از طريق بخش 312 گزارش گرديده است. –
                                                                     17/12/51
                                                                         312 
* * *

به موجب اين برجه اجازه دفن سيد رضا فرزند …………………………… شهرت ديباج سن حدود 25 سال كه بعلت بعداً تعيين مي‌شود در تاريخ …….21 – 5- ماه 1351 درگذشته است داده مي‌شود.

درباره : سيد رضا ديباج فرزند سيد مهدي
محترماً به استحضار مي‌رساند :
نامبرده بالا دانشجوي سال چهارم دانشكده ادبيات دانشگاه پهلوي شيراز بوده كه در تيرماه سال جاري به اتهام ارتباط با يك گروه برانداز مذهبي (مهندس رجبعلي طاهري) وسيله كميته مشترك ضد خرابكاري ساواك و شهرباني شيراز بازداشت و پس از بيست و چهارساعت به علت ناراحتي قلبي و احتمالاً مسموميت فوت و به بيمارستان شهرباني شيراز حمل مي‌گردد. و به طوري كه در سوابق و تحقيقات انجام شده از كميته تهران نشان مي‌دهد جسد نامبرده از شيراز به تهران انتقال و پس از اخذ گواهي فوت از بيمارستان شهرباني كل كشور در يكي از گورستانهاي تهران به خاك سپرده مي‌شود. ضمناً به علت اينكه ياد شده كمي بعد از زمان دستگيري فوت نموده است لذا فاقد قرار تأمين بوده و به همين جهت دادسراي نظامي شيراز در جريان موضوع توسط ساواك شيراز قرار نگرفته است. لكن در حين رسيدگي به پرونده اتهامي ساير متهمان بازپرسي دادسراي مذكور خواستار احضار وي به منظور مواجهه با ساير متهمين شده كه قرار است توسط كميته تهران گواهي فوت وي ارسال و به دادسراي نظامي منطقه جهت آگاهي فرستاده شود. اينك پدر و مادر ياد شده ضمن ارسال دادخواستي تقاضا نموده‌اند وضعيت فرزندشان كه داراي زن و يك بچه كوچك مي‌باشد روشن و ترتيبي داده شود كه با وي ملاقات نمايند. مستدعي است در صورت تصويب اجازه فرمايند پس از ارسال گواهي فوت نامبرده به دادسراي مزبور به پدر و مادر وي ابلاغ گردد جهت آگاهي از وضع فرزند خود به دادسراي مذكور مراجعه نمايند. ح
اقدامي ندارد 12/12
* * *

موضوع : سيد حسين ديباج دانشجوي سال سوم دانشكده پلي‌تكنيك تهران
نامبرده بالا ضمن يك صحبت خصوصي اظهار نموده از برادرم سيد رضا ديباج دانشجوي سال پنجم دانشگاه پهلوي كه از يك سال پيش بازداشت مي‌باشد خبري ندارم و گفته مي‌شود زير شكنجه‌هاي سازمان امنيت كشته شده و مادرم بسيار ناراحت مي‌باشد. دوستش اظهار داشته كه اين فعلاً شايعه است شما كوشش كنيد كه خانواده‌تان ناراحت نباشند.
نظريه شنبه : چنانچه مشاراليه خاطر جمع شود برادرش كشته شده يكي از كارهايي كه ممكن است انجام دهد اين است كه در همدان يك دفعه و همه جانبه در دانشسرا و بين محصلين دبيرستانهاي همدان اين مسئله را منعكس خواهد كرد كه رضا كشته شده تا افكار عمومي را متوجه قضيه نمايد و چون رضا ديباج با توجه به اينكه خودش فرد مذهبي بوده و پدرش معمم و روضه‌خوان مي‌باشد لذا در شهر وجهه‌اي دارد و اكثريت او را مي‌شناسند. ضمناً ياد شده بيشتر از برادرش آمادگي هرگونه فعاليت را دارد همچنين خواهر وي كه فعلاً در سال ششم دبيرستان پروين اعتصامي همدان مشغول تحصيل مي‌باشد طرز فكري مشابه برادرش دارد.
ملاحظات. 322 جهت اطلاع و تحقيق پيرامون چگونگي و نحوه فعاليت و تمايلات سياسي مشاراليه.
2 – هرگونه اقدام مستقيم باعث شناسايي منبع خواهد شد.
                                               رئيس بخش 324…………..
28/4/52                       از طرف                      ……………
* * *

تيمسار دادستان محترم ارتش
با تقديم عين پرونده ارجاعي كلاسه فوق به شرح آتي مبادرت به صدور قرار نهايي مي‌نمايد:
الف – مشخصات متهم : غير نظامي سيد حسين ديباج فرزند سيد مهدي متولد سال 1330 دارنده شناسنامه شماره 815… صادره از همدان، مسلمان، تبعه ايران، دانشجوي سال سوم دانشكده پلي تكنيك تهران، ساكن تهران، خيابان گرگان، خيابان سلمان فارسي، كوچه صفا، پلاك 46، بدون پيشينه و محكوميت كيفري و عيال و اولاد، بازداشت از تاريخ 22/2/53 تا 28/2/53 و در تاريخ اخير به علت بيماري داخلي (بيماري ريوي جنبي) در بيمارستان شهرباني درگذشته است.
ب – موضوع اتهام: اقدام عليه امنيت كشور
ج – گردش كار و نتيجه تحقيقات : برابر محتويات پرونده بعد از دستگيري حسين عراقچيان و محمد ميراري و اصغر قريشي و… در تحقيق از آنها معلوم گرديده كه متهم نامبرده فعاليتهايي به نفع گروه باصطلاح مجاهدين خلق داشته به همين سبب دستگيري قرار بازداشت مورخه 22/2/53 اين بازپرسي بازداشت و سپس در تاريخ 28/2/53 به علت بيماري داخلي در بيمارستان شهرباني درگذشته است كه پزشك قانوني بعد از معاينه جسد و انجام آزمايشات لازم به موجب نامه شماره 22957/ 10 – 16/4/53 (برگ 10 پرونده) علت مرگ متوفي را بيماري داخلي اعلام كرده است.
ضمناً در بازرسي منزل متهم و در بازرسي بدني اشياء  و مداركي به شرح صورتجلسه برگ 21 و 35 به دست آمده است كه مدارك مكشوفه از منزل وي در ساواك نگهداري و وسائل مكشوفه از متهم همراه پرونده به اين بازپرسي تحويل گرديده است.
د – نظريه بازپرس : با توجه به محتويات پرونده و نامه شماره 22957/ 10 – 16/4/53 اداره پزشكي قانوني (برگ 10 پرونده) مستند به بند 1 ماده 85 آيين دادرسي كيفري قرار موقوفي تعقيب نامبرده را به علت فوت، صادر و اعلام مي‌دارد.
وسائل مكشوفه به شرح برگ 22 پرونده كه در ساواك نگهداري مي‌شود بايد معدوم گردند ووسائل و وجوه مكشوفه از متوفي كه ضميمه پرونده به شرح برگ 3 پرونده بايستي به خانواده متوفي تحويل گردد.
بازپرس شعبه 12 دادستاني ارتش
سروان قضائي علي بهداد
* * *

شرح معاينه جسد: جسد متعلق به مردي است حدود 23 سال سن كه در معاينه شانه‌ها در زير چانه جلوي گردن روي پستان چپ خراشهاي سطحي در سمت راست قفسه سينه كبودي‌هايي در هر دو ساق پا و زخمهاي سطحي در حال التيام در سطح داخلي و كف پاها ديده مي‌شود. علائم خفگي و خفه كردگي مشاهده نمي‌شود . در (ناخوانا) زير پوست آثار ضربه و خونمردگي موجود نيست. جمجمه سالم و بدون شكستگي. جمجمه باز شد مغز ظاهر عادي پس از مرگ را دارد. جلو گردن و قفسه سينه و شكم باز شد دنده‌هاي دو طرف سالم‌است. در فضاي جنبي دو طرف مقدار زيادي مايع زردرنگ ديده مي‌شود. حجم مايع در هر طرف حدود دو ليتر‌است. ريه‌ها متورم‌است و از مقاطع‌آنها چرك‌خارج مي‌شود. قلب وضع عادي دارد و (ناخوانا) نيز طبيعي‌است . در شكم‌علائم ضربه و خونريزي مشاهده نشد. احشا‌ء شكمي ظاهراً بررسي شد، مثانه فاقد ادرار است . مقداري از خون و هم‌چنين احشاء براي آزمايش سم‌شناسي فرستاده شد. علت مرگ پس از دريافت پاسخ آزمايشگاه (ناخوانا) جواز دفن با اعلام كميته ضد خرابكاري بنام فوق صادر شد. 11 – 3 – 53

11/3/53
بهمن نادري پور (تهراني-شکنجه گر ساواک) در اعترافات خود درباره برادران ديباج چنين مي‌گويد:
دو برادر كه فاميل آنها ديباج و از اهالي همدان بودند دستگير و در زندان شهيد شده‌اند. يكي از آنها كه به شيراز مي‌رفته، مي‌گفتند ناراحتي قلبي داشته و به همين علت فوت كرده و برادر دوم به وسيله كميته اوين دستگير شده بود كه در زندان شهيد شده. از چگونگي دقيق شهادت آنها اطلاعي ندارم.