فرجام شورای سلطنت
بیست و سوم دی ماه سالروز تاسیس شورای سلطنت به دستور محمدرضا پهلوی بود، شورایی که تصمیم داشت موقعیت متزلزل آخرین شاه ایران را با انتقال مسالمت آمیز قدرت به شاپور بختیار، آخرین نخست وزیر رژیم استحکام ببخشد اما استعفای غافلگیر کننده و زودهنگام رییس شورا در اول بهمن ۱۳۵۷ و غیرقانونی دانستن این شورا توسط وی، آرزوی شاه و دربار و حامیان آمریکایی و غربی رژیم سلطنت را برای همیشه بر باد داد.
شورای سلطنت در حالی تشکیل شد که امام خمینی (ره) یک روز قبل از آن در ۲۲ دی ۱۳۵۷ دستور تشکیل شورای انقلاب اسلامی را در قالب بیانیه ای چهار بندی صادر کرده بودند.
ایشان در بند اول بیانیه چنین تاکید کردند: «به موجب حق شرعی و بر اساس رأی اعتماد اکثریت قاطع مردم ایران که نسبت به اینجانب ابراز شده است، در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به نام «شورای انقلاب اسلامی» مرکب از افراد باصلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق موقتاً تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد. اعضای این شورا در اولین فرصت مناسب معرفی خواهند شد. این شورا موظف به انجام امور معین و مشخصی شده است؛ از آن جمله مأموریت دارد تا شرایط تأسیس دولت انتقالی را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیۀ آن را فراهم سازد.»
ماجرا از چه قرار بود؟
با شدت گرفتن مبارزات عمومی مردم و التهابات سیاسی پی در پی در ماههای پایانی عمر سلطنت به خصوص شدت گرفتن برخوردهای خونین و کشتار بی رحمانه مردم توسط عوامل امنیتی و نظامی رژیم پهلوی از یک سو و عملکرد نامناسب و ناکارآمدهای مستمر دولتهایی که بیش از یکی دو ماه دوام نمی آوردند، محمدرضا شاه به این فکر افتاد تا به پیشنهاد علی امینی، سیاستمدار کارکشته دربار که بارها و بارها پیشنهاد تشکیل شورای سلطنت را مطرح کرده بود، به طور جدی فکر کند.
ایده و پیشنهاد تشکیل شورای سلطنت از دوره نخست وزیری جعفر شریف امامی یعنی از شهریور ۱۳۵۷ به بعد، سر زبان‌ها افتاد اما شاه تمایلی به اجرای این ایده نداشت. با شدت گرفتن چالشهای سیاسی رژیم پهلوی به خصوص در ماههای آبان و آذر ۱۳۵۷، علی امینی مشاور مورد اعتماد محمدرضا برای چندمین بار از شاه خواست به تشکیل شورای سلطنت رضایت دهد. امینی حتی پیشنهاد داد اعضای شورای سلطنت نباید وابستگی آشکار سیاسی و فکری به دربار پهلوی داشته باشند، اما محمدرضا شاه تا ۲۳ دی ماه ۱۳۵۷ که همه چیز را از دست رفته دید، تن به این پیشنهاد نداد.
با گسترش توفان انقلابی مردم به ویژه پس از راهپیمایی بزرگ تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷، شاه به امینی متوسل شد تا طرح تشکیل شورای سلطنت را پی بگیرد. مشاور امین دربار هم در اولین اقدام گروهی از چهره‌های سیاسی – مذهبی شاخص انقلابی و برخی افراد خوشنام را برای عضویت در شورای سلطنت شناسایی کرد اما هیچ یک از چهره‌های انقلابی احزاب و گروه‌های سیاسی حاضر به عضویت در این شورا نشد.
اعضای شورای سلطنت چه کسانی بودند؟
شاه وقتی عدم همراهی جریان های سیاسی روزگار خود را دید، برای بیشتر از دست ندادن زمان، شاپور بختیار نخست‌وزیر، محمد سجادی رییس مجلس سنا، جواد سعید رییس مجلس شورای ملی، سیدجلال الدین تهرانی نایب تولیت حرم رضوی، محمدعلی وارسته وزیر دارایی اسبق، عبدالله انتظام رییس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، علیقلی اردلان وزیر دربار شاهنشاهی، عبدالحسین علی‌آبادی فرد دادستان سابق و ارتشبد عباس قره‌باغی رییس ستاد ارتش را به عنوان شورای سلطنت معرفی کرد و در اولین جلسه شورا که با حضور محمدرضا پهلوی برگزار شد، سیدجلال تهرانی از نیروهای ملی – مذهبی و نایب تولیت حرم رضوی را به عنوان رییس این شورا انتخاب کرد.
شاه که تشکیل شورای سلطنت را نقطه امیدی برای احیای نظام سلطنتش فرض می کرد، سه روز بعد، ایران را ترک کرد اما غافل از اینکه رهبر هوشیار و زیرک انقلاب اسلامی، اول شورای سلطنت را غیرقانونی اعلام و خلع ید می کند و برای همیشه تاریخ به نظام سلطنت پایان می دهد.
با خروج شاه از ایران، شورای سلطنت عهده‌دار تمام وظایف و اختیارات مقام سلطنت شد اما رهبر فقید انقلاب اسلامی دو روز پس از خروج شاه از کشور طی سخنانی، شورای سلطنت را غیرقانونی خواند و دخالت اعضای شورا در امور کشور را جرم دانست و از اعضای شورا خواست به سرعت از این شورا کناره‌گیری کنند.