بازگشت امام خمینی به کشور پس از سال‌ها تبعید – آغاز دهه فجر
بازگشت امام خمینی به کشور پس از سال‌ها تبعید – آغاز دهه فجر
بی‌تردید بازگشت حضرت امام خمینی(ره) پس از 14 سال دوری از وطن، یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران در سال 1357 بوده است. در این روز تاریخی حضرت امام(ره) به همراه خیل عظیمی از خبرنگاران، فعالین سیاسی و برخی اعضای خانواده امام با یک هواپیمای ایرفرانس از پاریس عازم کشور شده و در ساعت 9 و 27 دقیقه و 30 ثانیه روز 12 بهمن در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست. ایشان پس از مراسم استقبال اولیه در فرودگاه با یک ماشین به سمت بهشت زهرا حرکت کرد، در حالی که جمعیتی میلیونی ایشان را همراهی می‌کردند. در این روز به دلیل حجم گسترده‌ی مردم، فرماندار نظامی تهران مجبور شد تا برای 3 روز اجازه راهپیمایی به مردم بدهد. آنچه که در ادامه می‌آید گزارشی از این روز تاریخی به روایت اسناد ساواک و خاطرات است.
حضرت امام پس از 14 سال دوری از کشور سرانجام در صبح روز 12 بهمن 1357 وارد کشور شد، در حالی که بیش از چند میلیون نفر در تهران به استقبال ایشان آمده و مردم سراسر کشور نیز اخبار آن را دنبال می‌کردند. سند زیر از ساواک به این روز تاریخی اشاره دارد:
«در ساعت 09:36 روز 12 / 11 / 1357روح‌اله خمینی به وسیله یک هواپیمای ایرفرانس وارد فرودگاه تهران گردیده و در فرودگاه آیت‌اله طالقانی [آیت‌الله مطهری] در داخل هواپیما بنام برده خیر مقدم گفت، سپس خمینی به وسیله یک دستگاه اتومبیل بنز رهسپار بهشت زهرا گردید. در مسیر حرکت نامبرده جمعیتی در حدود یک میلیون نفر اجتماع کرده بودند که وی پس از طی مسیر در ساعت 13:15 وارد بهشت زهرا شد و طی نطق کوتاهی از روحانیون، دانشجویان، کسبه، جوانان، بازاریان، دانشگاهیان، استادان، قضات و وکلا و طبقات مختلف تشکر کرده و سپس نماز جماعت برگزار گردید و بعد از آن خمینی نطق مفصل خود را ایراد که خلاصه آن بشرح زیر میباشد.
…. وکلای مجلسین غیر قانونی میباشند چون ملت از این‌ها اطلاعی ندارند و دولت فعلی هم می‌داند که غیر قانونی میباشد من خودم دولت تشکیل می‌دهم که در این موقع مردم هورا می‌کشند .ضمناً تا تشکیل مجلس مؤسسان نهضت ادامه دارد از ارتش تقاضا دارد که به ما ملحق شود و تحت نظر آمریکائی‌ها نباشد و همانطوری که نیروی هوابرد و قسمتی از نیروی زمینی به ما ملحق شده و ما هم با آغوش گرم آنها را قبول کردیم بقیه به ما بپیوندند.
بعداً با صدای بلند گفته است ما شاپور بختیار را محکوم خواهیم کرد و جمعیت حاضر دست‌های خود را بلند کردند و گفتند صحیح است .
برابر اطلاع واصله روح‌الله خمینی در ساعت 15:30 به وسیله هلیکوپتر بهشت زهرا را ترک و در بیمارستان پهلوی بزمین نشست و پس از عیادت از بیماران به وسیله یک پژوی سفید رنگ عازم منزلش گردید.»[25]
علی اکبر ناطق نوری در خاطرات خود می‌نویسد: «مرحوم مطهری از طرف جامعه روحانیت به عنوان خیر مقدم به امام داخل هواپیما رفت.»[26] آقای طاهری خرم آبادی نیز در خاطرات خود در این مورد می‌نویسد:”از قبل برنامه این‌گونه تنظیم شده بود که حاج احمد آقا، آقای پسندیده را برای استقبال به داخل هواپیما ببرند. البته آقای مطهری هم رفته بودند[27].” مرحوم حاج سید احمد خمینی هم از آن لحظه چنین یاد کرده است:«در ایران قرار شد که من اول پیاده شوم و وضع سالن را ببینم که چه جوری است .آمدم پایین و دیدم و بعد با آقای عمو، آیت‌اله پسندیده ) برگشتیم به داخل هواپیما و به همراه امام پیاده شدم.” ( [28]
آقای محسن رفیق دوست نیز که در این روز حضور داشت در این باره می‌گوید:
«همان زمان که من ماشین (بلیزر) را میآوردم دیدم که امام و حاج سید احمد آقا سوار یک بنز شدند که مال نیروی هوایی بود. بلافاصله رفتم و ضمن عرض ادب گفتم که آقا شما قرار است در این ماشین بنشینید .آقا فرمودند: چه ضرورتی دارد؟ عرض کردم که این ماشین کوتاه است و جمعیت زیاد. بنابراین ما یک ماشین بلند برای شما در نظر گرفته ایم که مردم بتوانند شما را ببینند. در همین هنگام شهید عراقی به کمکم آمدند و به امام گفتند: آقا شما تشریف بیاورید عقب این ماشین (بلیزر) سوار شوید. بنابراین امام از آن ماشین پیاده شدند و در ماشین ما نشستند.”[29]
خودروی حامل امام در راه بهشت زهرا به واسطه انبوهی جمعیت و حرکت غیر عادی، خراب میشود .بخشی از راه فرودگاه تا بهشت زهرا را امام و حاج احمد آقا با هلی کوپتر میروند. در بازگشت امام(ره) با یک دستگاه آمبولانس به بیابان‌های اطراف بهشت زهرا می‌رود و در آنجا بار دیگر با هلیکوپتر به سمت بیمارستان هزار تخت‌خوابی پرواز میکنند.
حاج احمدآقا در این مورد می گوید: «مسأله‌ای که در این حال برای ما مطرح شد این بود که حالا کجا برویم؟ آیا به فرودگاه مهرآباد برویم؟ تصمیم بر این شد و رفتیم ولی دیدیم هنوز جمعیت در فرودگاه و میدان آزادی موج می زند. بنا شد برویم جلوی بیمارستان امام خمینی. توی هلیکوپتر من از امام پرسیدم حالتان چطور است! گفتند: هیچ خوب نیست. در نتیجه فشار جمعیت امام حالشان بد شده بود. وقتی هلیکوپتر در محوطه بیمارستان فرود آمد کارکنان بیمارستان به خیال این که بیماری آورده‌اند به طرف هلیکوپتر دویدند .در این بین با امام روبرو شدند و نمی‌دانستند چه بکنند. یکی از دکترهای بیمارستان ماشین خودش را که یک پژو بود آورد و ما توی آن نشستیم و رفتیم.»[30]
از رویدادهای هیجان انگیز 12 بهمن که مردم را به شدت در سراسر کشور نگران می‌کرد، قطع پخش برنامه مراسم بازگشت امام به کشور از طریق تلویزیون بود. براساس گزارش‌های موجود در این روز اختلاف زیادی میان طرفداران انقلاب و طرفداران رژیم در صدا و سیما وجود داشته است و نهایتاً با ورود نیروهای نظامی به استودیو از پخش برنامه‌ی ورود امام به کشور جلوگیری میشود.[31] در سندی از ساواک گزارش مفصلی از پخش برنامه تلویزیونی استقبال از امام آمده است:
«به منظور پخش مراسم ورود آیت‌اله خمینی بایران و استقبال از مشارالیه، بین تعدادی از کارکنان اعتصابی سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران و گردانندگان فعلی این سازمان توافق میگردد که واحدهای سیار تلویزیون متشکل از اعتصاب کنندگان جهت ضبط و ارسال تصویر به فرودگاه رفته و موافقان دولت که در مرکز پخش تلویزیون مستقر میباشند پس از دریافت تصویر و بررسی آن با 15 دقیقه تاخیر به پخش برنامه مبادرت نمایند و نیز طبق توافق در ابتدای برنامه مزبور سرودهای شاهنشاهی و ایران زمین پخش گردد. متعاقب این توافق روز جاری هنگامی که کلیه امکانات برای ضبط و پخش مراسم آماده بود، تعدادی از اعتصاب کنندگان سازمان مزبور به مرکز پخش حمله و با بیرون راندن مسئولان، پخش برنامه را خود بر عهده می‌گیرند و سرودهای شاهنشاهی و ایران زمین را نیز از ابتدای برنامه حذف میکنند. در این موقع که قسمتی از مراسم ورود آیت اله خمینی پخش شده بود کارکنان موافق دولت مجدداً با حمله به این افراد کنترل مرکز یاد شده را در اختیار گرفته و به تلافی عدم پخش سرودهای مذکور برنامه را قطع و با پخش سرود شاهنشاهی و توضیح اینکه دستگاه‌های سیارضبط تصویر دارای نقص فنی شده و ارتباط برقرار نیست به برنامه خاتمه می‌دهند.»[32]
مرکز بررسی اسناد تاریخی